Kompanzasyon Panosu Nasıl Yapılır? (Adım Adım Uzman Rehber)

Meta Açıklaması (SEO):
Kompanzasyon panosu nasıl yapılır? Şeması, hesaplamaları, kullanılan malzemeler, pano montajı ve reaktif ceza önleme adımlarıyla birlikte kapsamlı bir rehber. Elektrik tesisatçıları ve işletmeler için eksiksiz anlatım.

1. Kompanzasyon Pano Nedir ve Neden Gereklidir?

Kompanzasyon panosu, işletmelerde oluşan reaktif gücü dengelemek için kullanılan bir sistemdir. Elektrik şebekesinde çalışan motorlar, pompalar, fanlar ve endüstriyel cihazlar indüktif yük oluşturur. Bu yükler şebekeden gereksiz enerji çeker ve işletmelere reaktif ceza olarak yansır.

Kompanzasyon panosu sayesinde:

• Gereksiz reaktif enerji çekilmez
• Elektrik faturası düşer
• Gerilim regülasyonu iyileşir
• Trafo ve kablolar daha az yük altında çalışır
• Tesisin enerji verimliliği artar

Bu yüzden kompanzasyon panosu işletmeler için vazgeçilmezdir.

2. Kompanzasyon Panosu Nasıl Çalışır?

Pano çalışma prensibi şu şekildedir:

1. Şebekedeki güç analizi reaktif röle tarafından yapılır.
2. Röle, endüktif yük artınca devreye kondansatör grubu alır.
3. Gerekli değilse kondansatörleri devreden çıkarır.
4. Böylece sürekli optimum güç faktörü (cosφ) sağlanır.

Çoğu işletme hedef güç faktörü olarak 0.98 – 1.00 arasında bir değer kullanır.

3. Kompanzasyon Pano Yapımı İçin Gereken Malzemeler

Profesyonel bir kompanzasyon panosu yapmak için aşağıdaki ekipmanlar gerekir:

Temel Elemanlar

• Kompanzasyon panosu kabini
• Reaktif güç kontrol rölesi (6–12–18 kademeli)
• Kondansatörler (kademeli güçlerde)
• Şönt reaktör (harmonikli panolar için)
• Kontaktörler (kondansatör kontaktörü)
• Sigortalar (NH veya otomatik)
• Akım trafoları (CT)
• Bara sistemi
• Kablo bağlantı elemanları

İsteğe Bağlı Elemanlar

• Harmonik filtre reaktörü
• Sürücülü kapak fanı
• Enerji analizörü
• Termik manyetik şalter

Pano kapasitesi genellikle işletmenin güç faktörü ve yük miktarına göre belirlenir.

4. Kompanzasyon Gücü Nasıl Hesaplanır?

En önemli adımlardan biri kompanzasyon gücünün doğru hesaplanmasıdır.

Formül:

Kompanzasyon gücü (kVAR) = P(kW) × (tanφ1 – tanφ2)

Burada:

• φ1: Mevcut güç faktörü
• φ2: Hedef güç faktörü

Örnek Hesap:

Bir işletmenin aktif gücü: 100 kW
Mevcut cosφ: 0.75
Hedef cosφ: 0.98

tanφ1 = 0.88
tanφ2 = 0.20

kVAR = 100 × (0.88 – 0.20)
kVAR = 68 kVAR

Bu işletme için 70 kVAR kompanzasyon paneli yapılmalıdır.

5. Kompanzasyon Pano Şeması (Mantıksal Anlatım)

Aşağıdaki sıralama tipik bir kompanzasyon panosu tasarımını özetler:

1. Şebekeden gelen hat → Ana şalter
2. Akım trafoları → Röle ölçü girişine
3. Her kademe için:
   • Kondansatör
   • Kondansatör kontaktörü
   • Sigorta veya şalter
4. Röle → Kontaktör bobinlerine çıkış
5. Kademeler → Bara sistemine bağlanır
6. Topraklama hattı bağlanır
7. Harmonik varsa filtre reaktörü seri bağlanır

Bu yapı doğru kompanzasyonun temelini oluşturur.

6. Kompanzasyon Panosu Yapım Aşamaları (Adım Adım)

Adım 1: İşletmenin Güç Analizi Yapılır

• Enerji analizörü ile yük profili çıkarılır
• Endüktif – kapasitif güç dengesi ölçülür
• Harmonik oranları (THD) kontrol edilir

Harmonik seviyesi yüksekse filtreli kompanzasyon yapılmalıdır.

Adım 2: Kondansatör Kademeleri Belirlenir

Toplam güç kVAR’ın yanı sıra kademe yapısı da çok önemlidir.

Örnek kademe dağılımı:
10 – 10 – 10 – 15 – 15 – 20 = 80 kVAR

Bu, işletmenin yük değişimine uyum sağlar.

Adım 3: Pano Kabininin Montajı

• Pano zemine sabitlenir
• Havalandırma fanları takılır
• Kablo girişleri hazırlanır
• Bara sistemi yerleştirilir

Isınmayı önlemek için pano içinde hava sirkülasyonu çok önemlidir.

Adım 4: Akım Trafoları Bağlanır

Akım trafoları (CT) genelde:

• L1 fazına
• 100/5 – 300/5 gibi oranlarda
• Röleye doğru akım yönüyle bağlanır

CT yönü yanlış bağlanırsa pano çalışmaz.

Adım 5: Reaktif Röle Montajı Yapılır

Rölenin bağlantıları:

• S1–S2 → Akım trafosu bağlantısı
• C1–C2 → Ölçüm hattı
• K1–K2… → Kademe çıkışları

Modern röleler otomatik ayar yapabilir.

Adım 6: Kondansatör Grupları Yerleştirilir

Kondansatörler:

• Kuru tip
• Uzun ömürlü
• 440V veya 525V
• Aşırı ısınmaya dayanıklı

olmalıdır.

Her kondansatörün yanına uygun kontaktör takılır.

Adım 7: Harmonik Filtre Bağlantısı (Varsa)

Harmonikli tesislerde filtre reaktörleri:

• Kondansatör ile seri bağlanır
• THD değerini düşürür
• Kondansatör patlamalarını önler

İmalathanelerde ve motorlu işletmelerde mutlaka gereklidir.

Adım 8: Kademe Bağlantıları Yapılır

Kontaktör → Sigorta → Kondansatör → Bara sıralaması uygulanır.

Bağlantıların sıkı yapılması çok önemlidir çünkü:

• Gevşek bağlantı ısınma yapar
• Pano yangınlarına neden olur

Adım 9: Topraklama Bağlantısı

Tüm metal ekipmanlar topraklanmalıdır.

Topraklama direnci 1 ohm civarı olmalıdır.

Adım 10: Sistem Ayarı ve Test

Röleye hedef güç faktörü girilir:

• cosφ hedefi: 0.98
• Kademe zamanlama ayarı
• Sensör yönü kontrolü
• Yük altında test

Test sonunda sistem devreye alınır.

7. Kompanzasyon Hataları ve Çözümleri

1. Pano çok sık kademe değiştiriyorsa

• Kademe güçleri uyumsuz
• Kontaktör arızalı
• THD çok yüksek

Çözüm:

Uygun kademe düzeni + filtre takılması

2. Kondansatörler arızalanıyorsa

• Harmonik yüksek
• Yetersiz gerilim seviyesi
• Aşırı ısınma

Çözüm:

525V kondansatör + filtre reaktörü

3. Pano hiç çalışmıyorsa

• CT yönü ters
• Röle ayarı yanlış
• Kontaktör bobinine enerji gitmiyor
• Ölçüm voltajı bağlı değil

Çözüm:

Bağlantıların kontrol edilmesi

4. Reaktif ceza devam ediyorsa

• Kademeler devreye girmiyor
• Kondansatör gücü yetersiz
• Endüktif/kapasitif dengesizliği

Çözüm:

Yeni kademe eklenmesi veya pano revizyonu

8. Kompanzasyon Panosunun Periyodik Bakımı

Her ay yapılması gerekenler:

• Kademe geçişlerini izleme
• Kondansatör sıcaklık kontrolü
• Kontaktör kontak muayenesi
• Sigorta bağlantılarının sıkılığı
• Fan çalışması
• Toz temizliği

Yılda bir:

• Termal kamera ile pano taraması
• Harmonik analizi
• Kondansatör ESR ölçümü

Bakım yapılmazsa reaktif ceza yeniden başlayabilir.

Sonuç: Kompanzasyon Panosu Nasıl Yapılır?

Bir kompanzasyon panosu:

• Doğru hesap
• Uygun kademe yapısı
• Kaliteli malzeme
• Profesyonel montaj
• Harmonik analizi
• Test ve bakım

gerektiren ciddi bir mühendislik işidir.
Doğru kompanzasyon sayesinde işletmeler %20–30’a varan enerji tasarrufu sağlar, reaktif cezadan kurtulur ve tesislerini korur.